BAI 20 - CÂN BẰNG NỘI MÔI

I. Nội môi, cân bằng nội môi và ý nghĩa của cân bằng nội môi

1. Nội môi: Là môi trường bên trong cơ thể, gồm máu, bạch huyết và dịch mô.

2. Cân bằng nội môi: Là tập hợp các quá trình nhằm duy trì được sự cân bằng và ổn định các yếu tố của môi trường bên trong cơ thể.

3. Ý nghĩa của cân bằng nội môi: Đảm bảo môi trường trong cơ thể ổn định, phù hợp cho hoạt động bình thường của các tế bào giúp cơ thể tồn tại và phát triển.

II. Sơ đồ khái quát cơ chế duy trì cân bằng nội môi.

- Cơ chế duy trì cân bằng nội môi: Có sự tham gia và liên hệ chặt chẽ giữa 3 bộ phận:

+ Bộ phận tiếp nhận kích thích (thụ thể hoặc cơ quan thụ cảm).

+ Bộ phận điều khiển (Trung ương thần kinh hoặc tuyến nội tiết).

+ Bộ phận thực hiện (các cơ quan như thận, tim, phổi, mạch máu,...)

Ví dụ: Cơ chế điều hòa huyết áp:

- Cơ chế duy trì cân bằng nội môi chỉ có hiệu lực trong một phạm vi nhất định, trong một giới hạn chụ đựng của cơ thể.

III. Vai trò của thận và gan trong cân bằng thẩm thấu.

1. Vai trò của thận:

- Khi áp suất thẩm thấu tăng (thiếu nước), thận tăng hấp thụ nước trả về máu làm giảm áp suất thẩm thấu.

- Khi áp suất thẩm thấu giảm (thừa nước), thận tăng cường thải nước (bài tiết nhiêu nước tiểu) làm tăng áp suất thẩm thấu tăng lên.

- Thận còn là cơ quan hấp thụ Na⁺, thải các chất thải (urê, crêatin,...), qua đó duy trì áp suất thẩm thấu

2. Vai trò của gan:

- Gan có vai trò quan trọng trong điều hòa nồng độ của nhiều chât trong huyết tương, đặc biệt là nồng độ glucô trong máu

- Sơ đồ cơ chế duy trì nồng độ glucô trong máu

IV. Vai trò của hệ đệm trong cân bằng pH nội môi.

- Điều hòa pH máu: Điều hòa cân bằng axit – bazơ, duy trì pH tương đối ổn định để đảm bảo mọi hoạt động sống của tế bào.

Ví dụ: pH của máu người là 7,35 – 7,45

- Cơ chế điều hòa pH máu rất phức tạp. pH được suy trì ổn định chủ yếu là nhờ:

+ Hệ thống đệm trong máu (bao gồm hệ đệm bicacbonat, hệ đệm photphat và hệ đệm prôtêin).

+ Phổi thải CO₂.

+ Thận thải H⁺, HCO₃^-,...